Haumea

Z Astropedia
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Haumea
Dane obserwacyjne
Średnia odległość od Słońca
6,452 mld km
(43,132 AU)
peryhelium
5,149 mld km
(34,721 AU)
aphelium
7,710 mld km
(51,544 AU)
Mimośród
0,195
Okres orbitalny
283,28 roku (ok. 103500 dni)
Średnia prędkość orbitalna
4,484 km/s
Min.
nieznana
Max.
nieznana
Nachylenie orbity względem ekliptyki
28,22°
Własności fizyczne
Średnica na równiku
ok. 1960×1518×996 km
Masa
ok. 4×10²¹ kg
Gęstość
2600 – 3300 kg/m³
Temperatura
powierzchni
poniżej 50K
Inne
Liczba księżyców
2
Życie
nie

136108 Haumea – trzecia w kolejności od Słońca planeta karłowata w Układzie Słonecznym.

Odkrycie i nazwa[edytuj sekcję | edytuj kod]

Haumea pierwszy raz została sfotografowana w 1955 roku, następnie trzykrotnie w marcu 2003. Część jej zdjęć pochodzi z 6 maja 2004 roku – wykonane zostały przez teleskop SMARTS podczas poszukiwania planety X. Ponieważ obiekt okazał się mniejszy od Plutona i niczym nie wyróżniał się spośród wielu innych ciał pasa Kuipera, grupa z uniwersytetu Caltech pod przewodnictwem Mike'a Browna zdecydowała się nie ogłaszać odkrycia od razu, nadała tylko tymczasową nazwę Santa. Gdy odkryte zostały księżyce planety – Hi'iaka (styczeń 2005) i Namaka (czerwiec 2005), Brown postanowił zgłosić odnaleziony obiekt do Minor Planet Center. Ponieważ 7 lipca astronomowi urodziła się córka, prace się opóźniły i zgłoszenie Santy wysłano dopiero 20 lipca.

W tym samym czasie grupa José Luisa Ortiza Moreno z Obserwatorium Sierra Nevada w Hiszpanii prowadziła podobne badania, jednak na starszych zdjęciach. W lipcu 2005 jeden ze studentów stwierdził, że odkrył nowy obiekt. Aby to potwierdzić, Ortiz przeszukał sieć w celu znalezienia informacji na temat takiego ciała. Znalazł jedynie krótką informację Mike'a Browna z 26 lipca na temat „nowego, dużego obiektu transneptunowego”, było to jednak zbyt mało, aby stwierdzić, że chodzi o ten sam obiekt. W bazie MPC również nie znajdowało się takie ciało, w związku z czym 27 lipca również Ortiz wysłał zgłoszenie, cały czas obserwując dane umieszczane przez Caltech. Następnego dnia poprosił również Reinera Stossa z amatorskiego obserwatorium w Mallorce o obserwacje. Jeszcze tej nocy Stoss odnalazł obiekt na niebie, a godzinę później Ortiz wysłał drugiego maila do MPC, wciąż zatajając fakt korzystania z informacji Browna.

Fotografia Haumei i jej dwóch księżyców wykonana przez teleskop Keck
Haumea i jej księżyce – wizja artysty

29 lipca 2005 świat dowiedział się o odnalezieniu nowej, dziesiątej planety. Brown zareagował natychmiast, jeszcze tego dnia ogłaszając odkrycie dwóch innych obiektów, dziś znanych jako Makemake i Eris, pogratulował jednak Ortizowi jego odkrycia. Szybko jednak okazało się, że hiszpańska grupa zaglądała na strony Caltechu. Brown wysłał do Ortiza maila w tej sprawie, jednak nie otrzymał odpowiedzi. Kiedy jednak Caltech upublicznił całą sprawę, strona hiszpańska broniła się, twierdząc, że jedynie sprawdzała, czy przypadkowo nie odkryła obiektu znanego wcześniej grupie amerykańskiej. Ostatecznie jako odkrywców uznaje się José Ortiza i jego ekipę bądź podaje się obie grupy obok siebie.

17 września 2008 Międzynarodowa Unia Astronomiczna nadała Haumei obecną nazwę pochodzącą od bogini płodności w mitologii hawajskiej oraz zaliczyła ją do planet karłowatych oraz plutoidów.

Orbita[edytuj sekcję | edytuj kod]

Haumea obiega Słońce po rozciągniętej orbicie o mimośrodzie 0,195 w czasie ponad 283 lat. Znajduje się w średniej odległości 43 AU od naszej dziennej gwiazdy, a różnica między peryhelium a aphelium wynosi ok. 17 AU.

Rozmiary i właściwości[edytuj sekcję | edytuj kod]

Chociaż rozmiar i masa (ok. 30% masy Plutona) pozwalają, by Haumea mogła uformować się w kształt prawie kulisty. Tak się jednak nie stało – planeta jest wydłużona i przypomina cygaro. Prawdopodobnie obiekt rozciągnął się z powodu wyjątkowo krótkiego czasu obrotu wokół własnej osi, który wynosi 3 godziny i 55 minut. Najbardziej realna hipoteza mówi, że dawno temu doszło do zderzenia Haumei z innym obiektem, w wyniku czego przyspieszył jej ruch obrotowy, a także powstały księżyce Hi'iaka i Namaka oraz być może jakieś inne obiekty. Prawdopodobieństwo tej tezy wzrosło, gdy odkryto kilka planetoid, które prawdpodobnie mają z Haumeą wspólny punkt orbity.