Astronauta

Z Astropedia
Przejdź do nawigacjiPrzejdź do wyszukiwania
Astronauta Bruce McCandless II używający plecaka odrzutowego MMU
Mapa świata z zaznaczonymi krajami, których obywatel odbył podróż kosmiczną:
* zielony – pierwszy lot w latach 1960–1969;
* niebieski – 1970–1979;
* żółty – 1980–1989;
* pomarańczowy – 1990–1999;
* fioletowy – 2000–2009

Astronauta (także kosmonauta, tajkonauta, yǔhángyuán) – osoba, która odbywa loty kosmiczne lub przygotowuje się do takich lotów.

Kryteria[edytuj sekcję | edytuj kod]

NASA za osoby, które odbyły lot kosmiczny, uznaje takie, które wzniosły się na wysokość co najmniej 50 mil (80,5 kilometra) nad powierzchnią Ziemi. Międzynarodowa Federacja Lotnicza jako kryterium przyjęła lot na wysokości co najmniej 100 km. Według kryterium międzynarodowego, za astronautów można uznać 505 osób z 38 krajów. 502 osoby dotarły do niskiej orbity okołoziemskiej, a 24 z nich oddaliły się od Ziemi jeszcze bardziej.

Nazwa[edytuj sekcję | edytuj kod]

Nazwy „astronauta” i „kosmonauta” są synonimami pochodzącymi z języka greckiego (ástron – gwiazda, kosmoskosmos, naútēs – żeglarz). Pojęcie „astronauta” było dawniej stosowane w USA i krajach sojuszniczych i wskazuje na badanie przestrzeni kosmicznej. Określenia „kosmonauta” używały państwa komunistyczne, zaś samo słowo określa cel podróży. Wobec chińskich astronautów często używane jest pojęcie „tajkonauta” (chiń. taikong – przestrzeń kosmiczna). Ma ono jednak charakter żartobliwy, chińska prasa używa słowa „yǔhángyuán” (czyt. juangjuan), które znaczy tyle, co kosmiczny podróżnik.

Katastrofy[edytuj sekcję | edytuj kod]

Do tej pory podczas lotów kosmicznych zginęło 18 astronautów (w tym 14 w katastrofach promów Challenger i Columbia), 10 kolejnych poniosło śmierć w wypadkach na Ziemi związanych z programem kosmicznym.

Narodowe programy kosmiczne[edytuj sekcję | edytuj kod]

Od samego początku tylko USA i ZSRR były w stanie samodzielnie zorganizować lot i wystrzelić astronautów w kosmos. W 1976 rozpoczął się program Interkosmos, dzięki któremu państwa socjalistyczne mogły wysłać w podróż swoich przedstawicieli wraz z radzieckimi kosmonautami. Pierwsze loty odbyły się w 1978. Podobny projekt u boku NASA stworzyła Europejska Agencja Kosmiczna. W latach 80. niektóre z państw rozpoczęły treningi własnych astronautów. Po zakończeniu programów Francji, Niemiec i Włoch zadanie to przejęła ESA (1998). W 2003 Chińska Republika Ludowa wysłała swojego pierwszego astronautę bez niczyjej pomocy.

Polscy astronauci[edytuj sekcję | edytuj kod]

Do tej pory lot kosmiczny odbył jeden Polak – Mirosław Hermaszewski (27 czerwca–5 lipca 1978). Polska była czwartym (po ZSRR, USA i Czechosłowacji) krajem, którego obywatel odbył lot kosmiczny.

Rekordy[edytuj sekcję | edytuj kod]

  • Pierwszy człowiek w kosmosie – Jurij Gagarin (12 kwietnia 1961).
  • Pierwszy człowiek, który spędził ponad dobę w kosmosie – Gierman Titow (25 godzin i 18 minut, 6–7 sierpnia 1961).
  • Pierwsza kobieta w kosmosie – Walentina Tierieszkowa (16 czerwca 1963).
  • Pierwszy człowiek na innym ciele niebieskim – Neil Armstrong (20 lipca 1969).
  • Pierwszy astronauta spoza agencji rządowych – Christa McAuliffe (28 stycznia 1986, zginęła w katastrofie tego samego dnia).
  • Pierwszy turysta w kosmosie – Dennis Tito (28 kwietnia 2001).
  • Najmłodszy człowiek w kosmosie – Gierman Titow (25 lat).
  • Najstarszy człowiek w kosmosie – John Glenn (77 lat).
  • Najdłużej przebywający w kosmosie podczas jednej podróży – Walerij Poljakow (438 dni).
  • Najwięcej lotów w kosmos – Jerry Ross i Franklin Chang-Diaz (po 7).
  • Największy dystans od Ziemi – Jim Lovell, Jack Swigert i Fred Haise podczas misji Apollo 13 (401056 kilometrów).